میراث آریا: اجلاس جهانی سازمان جهانی جهانگردی سازمان ملل متحد ۲۵ آبان ماه در کلمبیا تشکیل خواهد شد که در این اجلاس، بهترین روستاهای گردشگری ۲۰۲۴ مشخص می شود؛ این در حالی است که در سال گذشته، روستای کندوان در آذربایجان شرقی به عنوان بهترین روستای گردشگری جهان انتخاب شد. روستای ابیانه استان اصفهان، روستای کندلوس استان مازندران، روستای بیشه استان لرستان، روستای میمند استان کرمان، روستای فهرج استان یزد، روستای پالنگان استان کردستان، روستای اصفهک استان خراسان جنوبی و روستای قلعه بالا استان سمنان در لیست ۸ روستای کاندید برای رقابت جهانی هستند.

پالنگان کردستان

پالنگان، یکی از روستاهای پلکانی و قدیمی استان کردستان است که به دلیل زیبایی‌های طبیعی‌اش به آن «بهشت گمشده» یا «ماسوله کردستان» هم می‌گویند؛ قطعاً با شنیدن نام پالنگان اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد پلنگ است؛ بله درست حدس زدید! چراکه نام این روستا با پلنگ ارتباط دارد و گفته می‌شود که در گذشته در کوه‌های این منطقه پلنگ زندگی می‌کرده است و به همین علت مردمان محلی به آن «پلنگان» می‌گویند که به «پالنگان» بیشتر شناخته می‌شود؛ البته «پال» در زبان کردی به معنی تکیه گاه است.

در این روستا خبری از ساختمان‌های چند طبقه و بلند بالا نیست چرا که همه خانه‌ها پلکانی‌اند و سقف خانه‌ای، حیاط خانه‌ی همسایه است؛ قدمت این روستای پلکانی به صدها سال پیش برمی‌گردد و رد پای تاریخ را می‌توان در بقایای مسجد، خانه‌های باستانی و گورستان موجود در آن مشاهده کرد؛ قدمت روستای پالنگان به قبل از اسلام می‌رسد و خانه‌های آن در دوره‌های مختلف چند بار تخریب شده و دوباره ساخته شده است؛ این روستا بیش از ۴۰۰ سال مرکز حکومت اردلان بود؛ امیرنشین اردلان که از خاندان‌های کرد بودند، بیش از ۷۰۰ سال بر شمال غرب ایران، یعنی بخش‌هایی از مناطق کردنشین حکومت کردند (حدوداً از اواسط قرن هفتم تا اواخر قرن سیزدهم هجری (۱۱۶۹ تا ۱۸۶۷ میلادی) یعنی تا اواخر دوره قاجار؛ حکومت اردلان ادعا داشت که با اردشیر بابکان یعنی بنیان‌گذار شاهنشاه ساسانی نسبت دارد.

البته بعضی از باستان‌شناسان می‌گویند که قدمت این روستا به دوره مادها می‌رسد؛ بررسی بقایای تاریخی از قلعه، آتشکده و چند پل از مستنداتی است که ثابت می‌کند، پالنگان در دوره مادها هم محل سکونت بود؛ همچنین، این روستا گورستانی قدیمی دارد که نوشته‌ها روی سنگ قبرها به خط کوفی است؛ قدمت این قبرها به قرن ۷ هجری می‌رسد؛ این روستا در استان کردستان، ۴۷ کیلومتری شمال غرب کامیاران، دره تنگی‌ور قرار دارد.

بیشه لرستان

روستای بیشه، روستایی در لرستان است که قدمت تاریخی آن به حدود یکصد سال پیش همزمان با ساخت راه آهن سراسری جنوب به دوره پهلوی اول برمی‌گردد؛ با احداث ایستگاه راه آهن بیشه در سال ۱۳۰۶ خورشیدی به‌مرور زمان روستای پلکانی بیشه با بافت متراکم و مصالح بومی در اطراف راه آهن شکل می‌گیرد؛ روستای بیشه در منطقه کوهستانی با شیب تند و بافت مسکونی متراکم در دو سوی ایستگاه راه آهن به‌صورت معماری پلکانی استقرار یافته است خانه‌های روستا نزدیک به‌هم و در یک طبقه ساخته‌شده‌اند؛ مهم‌ترین مصالح به کار رفته در خانه‌های روستایی خشت‌های گلی، سنگ و تیرهای چوبی است که با استفاده از این مصالح بوم آورد خانه‌هایی ساخته می‌شود که علاوه بر زیبایی به‌عنوان عایقی در برابر گرما و سرما عمل می‌کنند؛ اکثر این منازل هم اکنون به‌عنوان خانه مسافر و اقامتگاه بوم‌گردی به گردشگران خدمات ارائه می‌دهند.

مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی روستا عبور خط راه آهن سراسری جنوب به شمال کشور از دل روستا و استقرار ایستگاه راه آهن و ابنیه مربوط به آن و نیز پل تاریخی راه آهن با قدمت یک‌صد سال است؛ خط آهن سراسری ایران که زیباترین قسمت آن در لرستان و در منطقه بیشه است در سال ۲۰۱۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شده‌است.

آبشار زیبای بیشه نیز با ارتفاع حدود ۵۰ متر و عرض تاج ۲۰ از بالای صخره‌ها، از درون چشمه‌هایی جوشان، به پایین سرازیر می‌شود؛ این آبشار در سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است؛ آب آبشار به رود سزار می‌ریزد که در نهایت به رودخانه دز می‌پیوندد؛ مجاورت روستای بیشه با ایستگاه راه آهن و دسترسی راحت به آن سبب شده تا این منطقه از نظر گردشگری پر رونق باشد؛ اهمیت آن نیز به حدی است که در کتاب معروف راهنمای گردشگری Lonely Planet نیز معرفی شده است.

ابیانه اصفهان

ابیانه روستایی در بخش مرکزی شهرستان نطنز، از توابع استان اصفهان است که در دامنه کوه‌های کرکس واقع شده است و مردم محلی به آن ویونا هم می‌گویند؛ ویو معنای بید می‌دهد و ویانه هم معنای بیدستان دارد

گفته می‌شود ابیانه یکی از مرتفع‌ترین مناطق مسکونی ایران است؛ تلفیق کویر و کوهستان در ابیانه، منظره‌ای بکر و زیبا پدید آورده است که این روستا را از سایر روستاهای ایران متفاوت می‌کند؛ تاریخ دقیق و مستندی برای این روستا در دست نیست؛ اما با کشف آثار عتیقه‌ای مربوط به زمان ساسانیان و سلجوقیان، مهر تأییدی بر تاریخی بودن این روستا زده شده است؛ به‌نحوی که می‌توان گفت نشانه‌هایی از سکونت انسان در دوران ساسانیان و حتی قبل از آن در ابیانه وجود دارد. با این حساب اگر از دوره ساسانیان حساب کنیم، ابیانه حدود ۱۳۰۰ تا ۱۸۰۰ سال قدمت دارد.

معماری سرخ‌رنگ خانه‌های ابیانه همراه پوشش سنتی مردم محلی، باعث شده است تا سالیانه ۴۰ هزار گردشگر به آن سفر کنند.

اولین بنای معروف ابیانه، آتشکده این روستاست که روی قله کرکس بنا شده است؛ این آتشکده هارپاک نام دارد و یادگار دوره ساسانیان در این روستاست؛ علاوه بر آتشکده معروف، سه قلعه دیدنی هم در این روستا وجود دارد که برای مصون نگاه‌داشتن روستا از شر دزدها و راهزنان ساخته شده بودند؛ این قلعه‌ها هرده، یوسمون و پاله نام دارد؛ در کنار این‌ها، زیارتگاه‌های ابیانه هم بسیار دیدنی است؛ دو مکان مقدس در ابیانه وجود دارد؛ امامزاده یحیی (ع) و امامزاده عیسی (ع) که از پسران امام موسی‌کاظم (ع) هستند؛ ابیانه چندین مسجد دارد که مسجد جامع از میان آنها از همه معروف‌تر است.

معروف‌ترین چشمه روستای ابیانه چشمه رئیسون است که آب آشامیدنی مردم روستا از این چشمه تأمین می‌شود؛ دیگر چشمه‌های این روستا که از جاهای دیدنی روستای ابیانه هم محسوب می‌شود، عبارت است از: چشمه کرشک، چشمه پال همون هره و چشمه یا قنات تاردر و چشمه هینزا.

میمند کرمان

روستای میمند در ۳۸ کیلومتری شمال شرقی شهر بابک استان کرمان واقع شده است. این روستا یکی از سکونتگاه‌های صخره‌ای جهان و نوزدهمین اثر جهانی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است؛ عده‌ای معتقدند میمند به معنی میمنت و مبارکی است. از آثار بسیار قدیمی این روستا می‌توان به خانه‌های صخره‌ای پراکنده، معبد، قلعه و برج‌های مختلف که مربوط به هزاران سال است، اشاره کرد.

سفال‌های کشف شده در این منطقه ثابت کرده است. قدمت این سفال‌ها به دوره اشکانی، ساسانی و دوره اسلامی برمی‌گردد؛ این روستا متعلق به قرون دوم و سوم میلادی است؛ در زمان اشکانیان در بخش جنوبی کرمان قبایل کوچ نشین به مناطق مختلف کوچ می‌کردند، اما آن دسته از قبایلی که جابه‌جا نشده بودند؛ در اواخر دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانیان منطقه خوش آب و هوایی را برای سکونت انتخاب کردند و در دل کوه‌ها خانه‌هایی را برای سکونت ساختند؛ علاوه بر نظریه‌های فوق بسیاری از کارشناسان پیشینه این روستا را بین ۸ تا ۱۲ هزار سال می‌دانند؛ نقوش سنگ نگاره موجود در منطقه که قدمت آن را به ۱۲ هزار سال پیش نسبت می‌دهند، یکی از شواهد این کارشناسان است.

مهم‌ترین شاخصه این روستای باستانی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، مسکونی بودن واحدهای صخره‌ای میمند است. بر خلاف دیگر مکان‌ها که افراد برای ساخت کاشانه خود سنگ بر روی سنگ قرار می‌دهند؛ در این روستای شگفت‌انگیز با برداشتن و کنده کاری سنگ‌ها خانه‌ها بنا شده‌اند. اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که سقف هر خانه حیاط خانه دیگر است و کوچه یا پیاده رو معنای چندانی ندارد.
در این روستای صخره‌ای ۴۰۰ خانه در دو تا پنج طبقه بر روی یکدیگر قرار گرفته‌اند که با نام کیچه شناخته می‌شوند. این تعداد کیچه دارای دو هزار و پانصد اتاق است. برای ورود به کیچه ها باید از دالانی روباز که در دل کوه حفر شده است گذر کرد. این کیچه ها دارای درب‌های کوتاهی هستند که برای داخل شدن از آنها باید کمی سر خود را خم کنید؛ از نمای بیرونی، کیچه‌ها اندازه‌های متفاوتی دارند اما مساحتشان از نود متر مربع بیشتر نیست. در دیواره اتاق‌ها طاقچه‌هایی کنده شده است که محل قرارگیری ظروف، رختخواب و یا چراغ است.

فهرج یزد

این روستا در استان یزد، بخش مرکزی شهرستان یزد، جنوب شرقی شهر یزد، ۲۲ کیلومتری جاده بافق - یزد قرار دارد و قدمت آن به دوره پیش از اسلام می‌رسد؛ برخی بر این باور هستند که این روستا بیش از پنج هزار سال قدمت دارد؛ فهرج در گذشته‌های دور، دروازه ایساتیس و یکی از چهار بخش مهم و اصلی شهر تاریخی یزد قدیم بوده و تا قرن هشتم هجری قمری به‌عنوان یکی از شهرهای مهم یزد مطرح بوده است؛ ابن بلخی هم در توصیفات خود از این شهر به جایگاه مهم کشاورزی آن می‌پردازد.

نام روستای فهرج مانند پیشینه آن به دوره قبل از اسلام مربوط است؛ این روستا در ابتدا با نام «فرافر» شناخته می‌شد؛ اما با گذشت زمان در قرون چهارم و پنجم هجری قمری به «پهره» یا «پهرشت» و پس از آن به «فهرج» تغییر نام یافت؛ روستای فهرج و بیشتر خانه‌ها و بناهای موجود در آن همانند دیگر سکونتگاه‌های استان کویری یزد با معماری سنتی مناطق گرمسیری و بیابانی ایران ساخته شده است؛ خانه‌هایی از خشت، گل، آجر و آهن؛ بافت قدیمی روستا در اطراف مسجد جامع واقع در دل روستای فهرج به‌شکل نیمه‌متمرکز و خطی قرار گرفته و بافت امروزی روستا نیز دورتادور بافت تاریخی کشیده شده است.

بر فراز بام‌های برخی از خانه‌های اصیل روستای فهرج، بادگیرهایی را خواهید دید که نشانی از هوش ایرانیان برای خنک کردن خانه‌ها در روزهای گرم سال در کویر هستند؛ با قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های این روستا نیز با گذرگاه‌های نیمه پوشیده‌ای به نام سابات (ساباط) روبه‌رو خواهید شد؛ کوچه‌هایی مسقف که نه‌تنها زیبایی معماری شهر را دو چندان کرده‌اند؛ بلکه با فراهم کردن سایه از شدت گرمای هوا می‌کاهند و خستگی عابران را از تن آن‌ها به در می‌کنند.

اصفهک خراسان جنوبی

روستای اصفهک در طبس و در ۳۸ کیلومتری شرق این شهرستان واقع شده است؛ این روستا با وجود کوچک بودن به‌خاطر بافت تاریخی و خشک و گل بسیار زیبایش بسیار مشهور است؛ سال ۱۳۵۷ سخت‌ترین سال برای طبس بو چرا که قدرتمندترین زلزله تاریخ ایران بسیاری از روستاهای طبس را ویرانه کرد.

این روستای متروکه خبری از هیچ‌گونه سازه‌های آجری و مدرن نمی‌باشد. تمام بافت این روستا را خانه‌های گلی و خشتی، تشکیل داده اند که با هنرمندی تمام ساخته شده‌اند؛ دیوارهای گلی و سقف‌ها گنبدی شکل که گرمای طاقت فرسای کویر را از بین برده و نسیم خنک هوا را به دل خانه‌های ساکنان این روستا می‌کشاند؛ دیوارهای کوتاه گلی پیچ در پیچ نیز همانند تونلی نسیم خنک را در کل روستا به حرکت در می‌آورد

اوج زیبایی‌های این بناها را نخل‌هایی که در بین خانه‌ها کاشته شده است و هوای روستا و منظره آن را بسیار زیبا و چشم‌نوازتر کرده است؛ در کنار تمام جاذبه‌های این روستا می‌توان به مسجد جامع و حمام قدیمی این روستا اشاره کرد؛ حمام خزینه‌ای و مسجد این روستا که در یک طبقه و به سبک کاملاً سنتی و مناسب با آب و هوایی کویرنشینان ساخته شده و هنوز نیز پا برجاست.

یکی از جاذبه‌های پرطرفدار مناطق کویری تماشای آسمان پرستاره شب‌های آن است که روستای اصفهک هم از این قاعده مستثنی نیست؛ کمی بعد از ساخت روستا پس از زلزله، رصدخانه‌ای کویری در این منطقه بنا شد تا زیباترین آسمان شب را پیش روی شما به نمایش بگذارد؛ رصد خانه شامل سه دیوار آجری متحدالمرکز است که از غروب آفتاب، پذیرای گردشگران و کویرنوردان است.

و اما یک نکته جالب! در فضای داخل مسجد جامع این شهر، کنج یا ستون‌های مختلفی وجود دارد؛ فرض کنید شما در یکی از کنج‌های مسجد ایستاده‌اید و دوستتان در دورترین کنج نسبت شما ایستاده‌ست، اگر او به آرام‌ترین شکل ممکن نیز حرف بزند، صدای او را واضح می‌شنوید. برای همین معماری جالب مسجد جامع اصفهک را شبیه به بیسیم و تلفن می‌دانند.

قلعه بالا در سمنان

روستای قلعه بالا ۲۴ کیلومتر با روستای بیارجمند فاصله دارد و در ۱۴۰ کیلومتری جنوب شاهرود قرار گرفته است؛ گفته شده در زمان گذشته گروهی از فرقه اسماعیلیان تحت فرمان حسن صباح به غاری در کوه‌های جنوب این روستا به نام ملاحدین پناه آوردند و امروزه در میان بومیان منطقه به ملحدو شهرت یافته است؛ قلعه بالا به دلیل قرارگیری در کوه پایه‌های سمنان، از معماری پله کانی زیبایی برخوردار شده و بام خانه‌های طبقات زیرین حیاط خانه‌های بالاسرشان را شکل می‌دهند؛ به علاوه بافت کرم رنگ خانه‌ها به علت استفاده از کاهگل، جلوه‌ای منحصر به فرد و یکدست به قلعه بالا بخشیده و با کویر اطرافش عجین شده است؛ ارتفاع بلندتر قلع بالا از روستاهای همجوارش، به نگین سبز توران شهرت دارد.

از جاذبه‌های گردشگری قلعه بالا پارک ملی توران، مشهور به دروازه حیات وحش توران است و می‌توان از آن را به عنوان آفریقای ایران یاد کرد، چرا که در مساحتی نزدیک به ۱۴۷۰۰۰۰ هکتار، هزاران گونه جانوری از جمله پرندگان، پستانداران، خزندگان و دوزیستان را در خود جای داده است. این منطقه پس از پارک ملی سِرِنگِتی در کشور تانزانیا، بزرگترین زیستگاه حیوان‌ها به شمار می‌رود و از معروف ترین جانوران این منطقه می‌توان به آهو ایرانی، گورخر ایرانی، یوزپلنگ آسیایی، سیاه گوش، گربه پالاس، گربه شنی، گربه دشتی اشاره کرد؛ همچنین در نزدیکی قلعه بالا دشت‌های علی انگر و دلبر قرار گرفته‌اند که از پارک‌های منطقه حفاظت شده خارتون به شمار می‌روند.

چشمه‌های جوشانی از دل زمین‌های کویری قلعه بالا بیرون زده‌اند و از جمله می‌توان به هوژده، عنابو، دلبر اشاره کرد که جلوه بی نظیری را در کنار منطقه کویری به تصویر می‌کشند؛ از زیباترین جلوه‌های این روستا زیبا سرود و نغمه‌های خاص منطقه است که در میان مراسم ازدواج و جشن‌های محلی آنها خوانده می‌شود. قالی‌بافی، سوزن دوزی و تنه‌بافی نمونه‌ای از هنر دستان بومیان قلعه بالا هستند. پرورش کرم ابریشم و ساخت نخ‌های ابریشمی از دیر صنایع قلعه بالا به شمار می‌رود.

کندلوس مازندران

کندلوس نام روستایی بسیار زیبا و ییلاقی در استان مازندران است؛ این روستا در دامنه رشته‌کوه‌های البرز قرار دارد و به راحتی می‌توان رد پای تمدن قبل از میلاد مسیح، تمدن ایران پیش از اسلام و تمدن ایران بعد از اسلام را پیدا کرد؛ بخشی دیگر از حکایت تاریخی این روستا به دوره قاجار برمی‌گردد که در سال ۱۲۹۲ هجری ناصرالدین شاه قاجار چندروزی را در محلی نزدیک روستا که «تنگه میخساز» نام دارد سپری کرده و در خاطرات سفرش از محل اقامت خود سخن گفته است؛ جالب است بدانید کمال‌الملک هم همراه وی بوده که این نقاش مشهور روستای کندلوس را در یک تابلوی تماشایی و مسحورکننده به تصویر می‌کشد و امروزه این تابلو نقاشی در کاخ صاحبقرانیه تهران قرار دارد.

روستا کندلوس از دو بافت با ارزش و معمولی تشکیل شده که ساخت و سازهای جدید و امروزی در بافت باارزش ممنوع است بافت بخش توریستی کندلوس دارای معابری سنگفرش و خانه‌هایی با نمای کاه‌گل، پنجره‌های سنتی و سقف لتی است؛ شغل اصلی مردم این منطقه، کشاورزی و دامداری است. هرچند، برخی افراد نیز به صورت تخصصی در زمینه تولید و پرورش گیاهان دارویی فعالیت دارند.

موزه کندلوس نخستین موزه روستایی جهان است و یکی از غنی‌ترین موزه‌های مردم‌شناسی خاورمیانه است؛ این موزه در دو طبقه و با محوریت آثار بومی و منطقه‌ای ساخته شده‌است و از کتاب‌های خطی بسیار قدیمی گرفته تا انواع ابزارآلات کهن، اشیای قدیمی و لباس‌های محلی را می‌توان در آن مشاهده کرد.

همچنین این روستا یک حمام خزینه‌ای قدیمی دارد که به دوره قاجار منسوب است؛ در ۵ کیلومتری روستای کندلوس، آبشاری ۱۰ متری قرار دارد که توسط جنگل احاطه شده‌است. در این آبشار، آب از فراز دماغه کوه بیرون آمده و به صورت قطرات ریز آب همانند باران به پایین می‌ریزد و منظره رؤیایی را ایجاد می‌کند.

انتهای پیام/